Biehtsiemánuosne 2021 gïrkkuostïvrra mierriedij gákttsie ulbmietjållash ánddágisádnuomen hárráje sámien ålbmagij. Mierriedemesne leäh gákttsie veälgguogisulmieh jah 40 miljuvnh kruvnh båhtije lühkkie jäbij vuolláje. Meärrádassan mehte dåjbmaulbmie Sverjen gïrkkuon jåŧkkije bårggije veälgguogisvuodij hárráje leä dab ülletjit 2022–2031 jah häbmet lahkkijmus aktsnebarguojne Sámien gïrkkuoráđijne jah stïftijgüjme. Veälgguogisvuodij ájgguome leä jåŧkkije likttemenbarguon ulmijde tsegget.
Sverjen gïrkkuo leä fámuojde tjühkkeminne jah struktuvrijde gärvveminne hålademijde Sverjen gïrkkuosne sämij uvdastejjijgüjme. Barguosne dárbhuvvije guhkkásvuöjdnije åskieldiemiev üvdietit jah vuojnuosvuoduv jah åsáladtjevuoduv nïnnuodit jåŧkkije bargguoseäbrrievuodasne.
Sámien bargguo Sverjen gïrkkuosne üvdietuvvaje dáj gáktssie gájkkasadtje ulbmietjållagij mehte. Feärtta ulbmietjållasan vuöliesne vaddietuvvaje ånieks tjiälgstiebmie man bïjrra leä hålla. Biäjjuoh feärtta veälgguogisvuodan jáhtuon hárráje tjiälgstuvvajeäh lahkkabe dåjbmaájgguoman ulmiesne.
1. Evaŋgeliuvman guvlatiebmie sámien giällije ja sámien kultuvrrasisadnatassan mehte güdniedemen sámien vuajgŋaladtje jah gïrkkuoladtje ärbij mehte
Evaŋgeliuvmuv jïjtjseäh dåbduoj giällije guvllat lissiete sárdnuotuvvame báguon dájjadiemiev jah buöriede ekttijvuodandåbduov. Sámien giäluv tjuovvare bruvkkat ja vujdnasissa buökttiet jübmelediävnuosne jah tjuggalvisbarguosne. Tjållagtiäkstah jah sálmah, jiätjáh vyjjarij báldasne, tjuovvareäh gåvdnat sámien giällije. Tiäkstah sámiengiällije gïrkkuogiähtagirjijne álkkiedahttá jübmielediävnuoj tjuovvuomuv. Sämien symbålihkka, sämij gïrkkuoárbbievyjjarh ja tiäkstaj kontiäkstaladtje dålgadiebmie máhttá buöriedit ekttijvuodandåbduov jah jiävatit evaŋgeliuvmije kultuvraladtje sijjiev.
2. Vujdnasissa buökttiet sámien vuajgŋaladtjevuoduv, teologïjjuv ja gïrkkuon árbbievyjjarijd Sverjen gïrkkuosne
Tjuggalvassan åjvviedåjmah tjuovvareäh dahkkduvvat nåvtie vaj álkkiedahtteäh sämij siäbrástallamuv jah vujdnasisne urruomuv. Gïrkkuoladtje dåjmadiemieh tjuovvareäh dahkkduvvat sämij vuajgŋaladtje jah gïrkkuoladtje árbbievyjjarijde güdniedemen vaj sámieh identitiähtuvseäh mähtth dåbddijit. Sámien vuajgŋaladtje jah gïrkkuoladtje ärbbievyjjarijde tjuovvareäh vujdnasissa buökttiet Sverjen gïrkkuosne.
3. Viehkietit üvdiedemen jah iäládahttemen sámien giälijde Sverjen gïrkkuon dåjmasne
Vujdnasuvvame jah sámien giälan lissieadniemen båktta tjuggalvassij barguosne Sverjen gïrkkuo buakttá åsievs sámien giälij nïnnuodiäbmáje. Dáhttak leä ájdnasïkta dárbas dåjmijne mánájgüjme.
4. Lissietit diedietiemiev jah dubdasine dahkkamassuv gïrkkuon histuvraladtje ekttijvuodijste ja dulmademijste sämij vuösstie jah tjuvvash dajstie
Ábdnasijde, juhkkh gïrkkuon kárttemebarguon tjađđa leäh jijttáme, tjuovvareäh juogadit vaj dájđuoh gïrkkuon histuvraladtje dåjmah jah åsáladtjevuohta sämij dulmademijne jah daj tjuvvash lissáneäh Sverjen gïrkkuosne. Ieniebe diedietemeh mähtth dájđuojde lissietit jah stuöriebe dájjadiemiev buökttiet man dehte Sverjen gïrkkuo likttemenbarguov vydnahe sámien ålbmagen guohtáje. Dáhttak áj máhttá veähkkiene urruot lissietemen ássjiedåbddamuv ålbmagvälljetuvvamij, bårggijij jah tjuggalvisalmatjij gaskasne gïhttjalvassijste sämij jah sämij viässuomevyjjarij bïjrra jah áj gïrkkuon vásstádassaste dårjuotit dåbdastiemiev jah ánddágisádnuomuv.
5. Lissietit dájđuov jah güdniedit álgguoålbmagriäktij vuegijde Sverjen gïrkkuon jah syöbradahkkan sisnielisne
Álgguoålbmagriäktah leäh åssine ålbmagriäktaste nav guh almatjeriäktah áj. Rådduov vuösietiebmie jah álgguoålbmagriäktij tjuovvuome leä stuövies sosiálak syöbradahkkan vuađđuone. Álgguoålbmagriäktan vuađđuoussjuolmassh guvllijeäh uvmasse syöbradahkkdajvijde. Åbbaláhkies máhttuo tjuovvare buörieduvvat álgguoålbmagriäktan vuađđuoussjuolmassij bïjrra Sverjen gïrkkuosne. Sverjen gïrkkuo galggá dåjmasnes rådduojne geähttjalit álgguoålbmagriäktan vuađđuoussjuolmassijde tjuovvuot.
6. Lissietit sämij bájdniemefábmuov jah siäbrástallamuv Sverjen gïrkkuosne
Álgguoålbmagriäktan vuađđuoussjuolmassij mehte sämijne leä jïjtjamyörastallaman reäktta sïjjan gïhttjalvassij bïjrra. Dan guohtáje Sverjen gïrkkuo áj iäljuogïkta tjuovvare gávdnat vuegijde majgüjme sámieh bájdniemefámuov jah siäbrástallamuv gïrkkuon dåjmijne udtjh. Sämij siäbrástallame mierriedemijne leä ájdnasummas prinsïhppagïhttjalvis juhkka sämijde duahttá.
7. Nïnnuostit sämij mánáj jah nuoraj identitiähtuv jah vuajgŋaladtje üvddániemiev
Sïjjijne läh ájaj reäktta jïjtjaseäh iädniegiällije ja kultuvraladtje identitiähtan üvdiediäbmáje. Biäjjuoh jukkh nïnnuosteäh sámiemánáj viässuomeávuov, identitiähtuv jah vuajgŋaladtjevuoduv gelggh dårjuotuvvat.
8. Dårjjuot räjijde rasstiediejjie sámien gïrkkuoielliemuv
Sámieh leäh räjijde rasstiediejjie ålbmage viässuoje neälljie rïjkasne. Sámieh edneh jïjtjuvseäh akttane ålbmagine jah sámien tjådnash leä nynnash rïjkkaräjij bijjiele. Sverjen gïrkkuo leä gühkkiev lahkks aktsnebarguov adnáme sámien ássjijne åbbágïrkkuojgüjme Nürjesne ja Suomasne. Aktasadtje nuarttarïjkaladtje sámien gïrkkuobejvijde bivddeduvvajeäh áj gárjjielsämijde. Räjijde rasstiediejjie aktsnebargguo nïnnuostuhttá sámien gïrkkuoielliemuv Sverjen gïrkkuosne jah byörrije sa dahtta üvdieduvvat. Stuöriebe sámien gïrkkuoprosjiäktijde, nåv guh stuöriebe jårggalemijde, leäh nuarttarïjkaladtje aktsnebarguoh dárbbsh.
